همه افرادی که به بیماری دچار می‌شوند، به‌خوبی می‌دانند که تغذیه خوب و رژیم غذایی متعادل دو مؤلفهٔ مهم برای حفظ سلامت عمومی هستند. اما شاید کسانی که دچار کمردرد هستند، کمتر به این نکته واقف باشند که رعایت رژیم غذایی صحیح می‌تواند در کنار تمرینات ورزشی درست و داشتن وزنی مناسب نقش مهمی در جلوگیری و رفع کمردرد و همین‌طور بهبود روند درمان آن داشته باشد. استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و اعضای دیگر ستون فقرات برای داشتن استحکام کافی و حمایت از اعضای مختلف بدن نیاز به مواد مغذی مناسب دارند. پس بهتر است در طول روز از یک رژیم غذایی مناسب برای رفع دردکمر استفاده کنید.

انتخاب رژیم غذایی مناسب و تغذیه مطلوب برای کمر

اگر می‌خواهید که استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، دیسک‌ها و سایر اعضای ستون فقرات به‌درستی عمل کنند و از مشکلات کمردرد به‌دور باشند، باید رژیم غذایی متعادلی داشته باشید و در آن از ویتامین ها و مواد مغذی متنوع به‌اندازه کافی بهره ببرید. مواد مغذی و ویتامین‌های گوناگون، تغذیه مناسبی برای کمر درد هستند، اما موارد زیر در رفع کمردرد و مشکلات کمر تأثیرگذاری مستقیمی نسبت به گزینه‌های دیگر دارند:

کلسیم

کلسیم در میان مواد معدنی مفید برای کمر و استخوان‌ها بسیار مهم و شناخته شده است. کلسیم حافظ سلامت استخوان‌ها است و باعث می‌شود تا توده استخوانی در طول زندگی هر فرد، سطح مناسبی داشته باشد. مصرف کلسیم برای سلامت استخوان‌ها به‌ویژه در سنین بالا بسیار ضروری است. برای پیشگیری از پوکی استخوان هم مصرف کلسیم به‌شدت توصیه می‌شود. پوکی استخوان نوعی اختلال است که در آن، استخوان‌ها ضعیف و شکننده می‌شوند و شکستگی‌های دردناک در مهره‌های ستون فقرات به‌وجود می‌آید. البته مصرف کلسیم به‌تنهایی نمی‌تواند از بروز پوکی استخوان ممانعت کند. گواه این ادعا، افراد متعددی هستند که علی‌رغم مصرف زیاد کلسیم باز هم به پوکی استخوان دچار شده‌اند. برای داشتن استخوان‌هایی قوی نیاز به مصرف مواد دیگری هم در کنار کلسیم وجود دارد.

کلسیم در مواد غذایی متنوعی وجود دارد. معروف‌ترین‌ها در این زمینه، لبنیاتی مانند ماست، شیر و پنیر هستند. سبزیجات با برگ‌های سبز پررنگ مانند کلم چینی، کلم برگ و … هم نمونه دیگری از مواد سرشار از کلسیم هستند. انواع ماهی‌ها نظیر ساردین و سالمون یا مواد غذایی مختلف دیگری مثل بادام، پرتقال، توفو هم حاوی مقادیر زیادی کلسیم هستند.

منیزیم

منیزیم یکی از مواد اساسی در ساختار استخوان‌ها است و برای بیش از ۳۰۰ واکنش زیست‌شیمیایی در بدن مورد نیاز است. اگر سطح منیزیم خون افزایش پیدا کند، منیزیم از استخوان‌ها هم بیرون کشیده می‌شود. کمبود منیزیم را می‌توان با مصرف مکمل‌ها جبران و به حفظ تراکم استخوان و جلوگیری از دردهای کمر هم کمک کرد. مواد حاوی منیزیم به آرامش و انقباض ماهیچه‌ها کمک می‌کنند و برای تقویت ماهیچه‌های محافظ ستون فقرات لازم هستند. این ماده معدنی مفید را می‌توان در سبزیجات با برگ‌های سبز، ماهی، لوبیا، انواع دانه‌ها و آجیل، غلات کامل، ماست، آووکادوها، شکلات تلخ (بالای ۷۰ درصد کاکائو) و… یافت.

ویتامین D3

ویتامین D3 به جذب کلسیم در بدن کمک می‌کند و در نتیجه برای رشد و تقویت استخوان‌های سالم ضروری است. بدون مصرف میزان کافی از این ویتامین، استخوان‌ها بسیار نازک و شکننده شده یا از شکل اصلی خود خارج می‌شوند. کمبود ویتامین D در میان افراد مختلف بسیار شایع است. اگر پزشک‌تان، آزمایش خونی برای‌تان تجویز کند، از روی نتیجه آن می‌توانید به سطح این ویتامین در بدن‌تان پی ببرید.

ویتامین دی به‌صورت طبیعی فقط در بعضی از مواد غذایی وجود دارد؛ ماهی‌های چربی مانند سالمون، روغن ماهی کاد، جگر و زرده تخم مرغ. در کشور آمریکا، شیر، برخی از غلات صبحانه، بعضی از انواع نان و آب‌میوه‌ها با ویتامین D غنی می‌شوند. آفتاب گرفتن و استفاده از مکمل‌های ویتامین دی هم می‌تواند به رفع کمبود آن کمک کند.

ویتامین K2

این ویتامین مانند هدایت‌کننده و کارگردان برای نقش‌آفرینی مواد معدنی استخوان عمل می‌کند. ویتامین K2 به توزیع درست کلسیم از بافت‌های نرم و انتقال آن به استخوان لازم است. برای سوخت‌وساز صحیح استخوان‌ها نیاز مبرمی به این ماده در رژیم غذایی وجود دارد که متأسفانه در رژیم غذایی بیشتر افراد لحاظ نمی‌شود. ترکیب ویتامین K2 و کلسیم، استخوان‌های ستون فقرات و نقاط دیگر بدن را سالم و قوی نگه می‌دارد. ویتامین K1 شکل گیاهی ویتامین کا است که باکتری‌های گوارشی مفید، آن را به ویتامین K2 تبدیل می‌کنند. این ویتامین را می‌توان در چربی مفید گوشت، انواع پنیر، زرده تخم‌مرغ و لبنیات دیگر یافت. ویتامین K1 هم در سبزیجات سبزبرگی مانند کلم‌برگ، اسفناج و بروکلی وجود دارد.

ویتامین C

ویتامین c برای ساختن کُلاژن در بدن ضروری است. کلاژن همان ماده‌ای است که باعث انسجام پوست و کنار هم نگه داشتن اعضای بدن می‌شود. این ماده در استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، پوست، تاندون‌ها و از همه مهم‌تر در فرایند تبدیل سلول‌ها به بافت وجود دارد. ویتامین سی (C) به‌عنوان آنتی اکسیدان هم عمل می‌کند. برای ترمیم ماهیچه‌های آسیب‌دیده، تاندون‌ها، ربات‌ها و دیسک‌های بین‌مهره‌ای به مصرف مقدار کافی از این ویتامین نیاز دارید. ضمن اینکه برای تقویت مهره‌های کمر هم وجود آن لازم است.

ویتامین C را می‌توان در میوه‌هایی مانند توت فرنگی، کیوی و مرکبات (پرتقال، گریپ‌فروت، گواوا) و در سبزیجاتی مانند بروکلی، اسفناج، فلفل سبز و قرمز و سیب‌زمینی شیرین هم یافت. این ویتامین به‌شکل مکمل‌ها هم استفاده می‌شود.

پروتئین‌ها

پروتئین‌ها مؤلفه‌های مهم استخوان هستند. ولی به‌راحتی می‌توان از مصرف آنها غافل شد. پروتئین‌ها یکی از عناصر اصلی و مهم سازنده بدن هستند. بنابراین، مصرف روزانه آنها برای حفظ سلامت، ترمیم و بهبود استخوان‌ها، غضروف‌ها و بافت‌های بدن ضرورت دارد. همه این‌ها به کنار، پروتئین در گوارش و عملکرد سیستم ایمنی هم نقش دارد.

پروتئین کلاژن، ۳۰ درصد از وزن خشک استخوان‌ها را می‌سازد. منظور از وزن خشک، احتساب وزن بدن بدون مایعات و آب آن است. برای تشکیل کلاژن به اسیدهای آمینه‌ای نیاز است که ترکیب و تلفیق آنها به وجود ویتامین C وابسته است.

گلوکزامین اسیدآمینه‌ای است که در غضروف‌ها و بافت‌های هم‌بند بدن تجمع می‌کند. کندروایتین سولفات هم ماده‌ای است که به‌طور طبیعی در بافت هم‌بند وجود دارد و به‌صورت مکمل با گلوکزامین مصرف می‌شود.

گفته می‌شود که مصرف زیاد از حد پروتئین در مقایسه با کلسیم باعث کاهش میزان کلسیم استخوان‌ها می‌شود، زیرا پروتئین اضافی سوزانده می‌شود. کلسیم و پروتئین هر دو برای بدن و سلامت استخوان لازم هستند و نمی‌توان نسبت دقیقی برای آنها معرفی کرد. در واقع، برای تشخیص میزان اثرگذاری این دو ماده بر یکدیگر و هماهنگی نسبت میان آنها نیاز به تحقیقات بیشتری است.

ویتامین B12

ویتامین ب۱۲ برای تشکیل سلول‌های استخوان‌ساز و ایجاد گلبول‌های قرمز خونی در مغز استخوان لازم و ضروری است. کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 با بروز پوکی استخوان هم در ارتباط است. این ویتامین در پروتئین‌های حیوانی مانند تخم‌مرغ، مرغ، ماهی، فرآورده‌های گوشتی و لبنیاتی مثل شیر، ماست و پنیر هم وجود دارد. از‌ آنجایی‌که گیاهان فاقد ویتامین ب۱۲ هستند، گیاهخواران برای جلوگیری از کم‌خونی و کمبود آن باید از مکمل‌ها استفاده کنند.

آهن

آهن برای ساخت کلاژن و تبدیل ویتامین D به شکل فعال خود در بدن لازم است. ضمنا مؤلفه‌ای در ساخت میوگلوبین و هموگلبین هم به‌شمار می‌رود. این دو ماده، پروتئین‌هایی هستند که وظیفه انتقال اکسیژن به بخش‌های مختلف بدن از جمله بافت‌های محافظ ستون فقرات را دارند. فقر یا کمبود شدید آهن چندان رایج نیست اما موجب کم‌خونی می‌شود. البته آهن، ماده‌ای نیست که به‌طور مستقیم در سلامت استخوان‌ها نقش داشته باشد، ولی به سیستم‌های دیگر بدنی برای تقویت و مراقبت از استخوان‌ها کمک می‌کند.

این ماده در فرآورده‌های گوشتی مختلفی مانند جگر، غذاهای دریایی مانند صدف، گوشت قرمز، مرغ، گیاهان با برگ‌های سبز، عدس، لوبیا، سویا، تخم‌مرغ و غلات کامل وجود دارد.

منابع دیگر ویتامین‌ها و مواد مغذی برای سلامت کمر و استخوان‌ها

اگر شخصی نتواند از طریق مصرف مواد مغذی و پروتئین‌ها در رژیم غذایی خود، نیاز بدن به مواد سالم و مناسب را رفع کند، باید به سراغ مصرف مکمل‌ها برود. البته قبل از مصرف هر ماده مکملی باید با متخصصان و پزشکان مشورت شود.

منبع: چطور

ویتامین‌ها ترکیباتی هستند که در بدن یا ساخته نمی‌شوند یا اینکه به مقدار کمی ساخته می‌شوند. وجود این ترکیبات به مقدار مشخص در رژیم غذایی برای رشد طبیعی و تداوم سلامتی لازم است. اگر دریافت ویتامین‌ها از راه غذا پایین‌تر از سطح نیاز بدن باشد، عوارض کمبود آن ظاهر می‌گردد. علائم کمبود ویتامین در بدن که به ۲ دسته‌ی محلول در آب و محلول در چربی تقسیم می‌شوند، گاهی خفیف و در برخی موارد جبران‌ناپذیر هست و با یک آزمایش خون می‌توان از میزان این ویتامین‌ها در بدن آگاه شد. مصرف خودسرانه مکمل بدون مشورت با پزشک می‌تواند عوارض بسیار بدی برای بدن داشته باشد.

دردهای عضلانی

درد مفاصل می‌تواند از علائم کمبود ویتامین باشد. ویتامین‌هایی مانند A ،C ،D با جنبه‌های متعدد سلامت مفاصل ارتباط دارند و کمبود آنها باعث ایجاد و تشدید دردهای عضلانی و استخوانی می‌شود. در این که منبع اصلی تولید ویتامین D نور خورشید است شکی نیست، اما به دلیل مضرات اشعه ماورای بنفش از جمله بالارفتن خطر سرطان پوست، امروزه اکثر افراد از تماس مستقیم با نور آفتاب اجتناب می‌کنند در نتیجه امکان تامین ویتامین D از این طریق به حداقل می‌رسد. به این ترتیب راهی به جز تامین ویتامین D از طریق تغذیه‌ و دارو با هدف درمان کمبود این ویتامین وجود ندارد. علیرغم شیوع بالای کمبود ویتامین D، چون نشانه‌های کمبود این ویتامین خیلی واضح نیستند، تشخیص آن می‌تواند دشوار باشد.

ویتامین D محلول در چربی است، در نتیجه هر چه چربی بدنی بیشتری داشته باشید، این ویتامین به‌اصطلاح بیشتر در بدن‌تان رقیق می‌شود. نور خورشید از جمله منابع اصلی تامین ویتامین D است. قرار گرفتن روزانه ۱۵ تا ۱۲۰ دقیقه در برابر نور مستقیم آفتاب (بسته به رنگ پوست، عرض جغرافیایی، سطحی که در معرض نور قرار می گیرد و شدت تابش خورشید) می‌تواند ۵۰۰ میکروگرم ویتامین D یا بیشتر برای بدن تامین کند. ماهی تن و ماهی سالمون نیز از منابع مفید ویتامین D هستند و سطح ویتامین D‌ موجود در آنها به‌ مراتب بیشتر از ماهی ساردین است.

به‌خواب رفتن پاها

اگر مدام دست و پایتان خواب می‌رود یا اینکه در قسمت‌های انتهایی بدن (انگشتان دست و پا) احساس سوزش و گزگز دارید و یا نمی‌توانید تعادل خود را موقع راه رفتن کنترل کنید، احتمالا مضطرب یا افسرده شده‌اید، اما اگر روحیه‌تان خوب است و مشکل خاصی ندارید، احتمالا دچار کمبود اسیدفولیک و ویتامین‌های B6 و B12 شده‌اید. چون ویتامین B12 برای سلامت و عملکرد مغز و دستگاه عصبی ضروری است.

اگر سطح این ویتامین کم شود، مغز به دشواری می‌تواند با اعصاب بدن ارتباط برقرار کند و به همین دلیل به بی‌حسی و مشکلات تعادل دچار خواهید شد. برای جذب هرچه بیشتر این ویتامین‌ها سبزیجاتی مانند چغندر، مارچوبه و اسفناج مصرف کنید. علاوه بر این‌ها می‌توانید از تخم‌ مرغ نیز برای افزایش این ویتامین‌ها استفاده کنید.

اختلال در دید شب

تاریکی دید در شب از علائم کمبود ویتامین A است و حتما می‌دانید که هویج برای تقویت قوه بینایی مفید است. این سبزی نارنجی و پرطرفدار سرشار از بتاکاروتن است که پیش‌ساز ویتامین A محسوب می‌شود و در تقویت قوه بینایی نقش مهمی دارد. شب‌کوری یک اختلال بینایی می‌باشد، طوری که دید در تاریکی یا شب، به صورت غیرعادی مختل می‌شود.

تنها دید ضعیف در شب مشکل افراد مبتلا به شب‌کوری نیست، بلکه هنگامی که از یک محیط روشن به یک محیط کم‌نورتر می‌روند، برای تطابق دید، نیاز به زمان طولانی‌تری نسبت به افراد معمولی دارند. اختلال در دید شب ناشی از کمبود ویتامین A، می‌تواند به وسیله دوز درمانی ویتامین A بهبود یابد. ویتامین A برای درمان شب‌کوری و خیلی از اختلالات چشمی سودمند می‌باشد. سیب زمینی، اسفناج پخته، کدو تنبل، هویج، طالبی، فلفل قرمز، انبه، لوبیای چشم بلبلی، زردآلو و کلم بروکلی پخته از جمله منابع ویتامین A هستند.

عکس‌العمل‌های کند

از علائم کمبود ویتامین E، ضعف و سستی عضلات، مشکلات چشمی و بینایی و مشکلات تعادلی است که در بلندمدت می‌تواند به کبد و کلیه‌ها هم آسیب برساند. اگر در گرفتن توپ و همچنین در ترمز نکردن به هنگام رانندگی (نشانه عدم تعادل و کنترل است) سریع نباشید، به احتمال زیاد بدن شما با کمبود ویتامین E مواجه است. ویتامین E برای سلامت دستگاه عصبی مفید است و مثل ویتامین B12 به برقراری ارتباط بین مغز و اعصاب کنترل‌کننده‌ی عضلات و عکس‌العمل‌ها کمک می‌کند. کمبود ویتامین E موجب دشوارتر شدن برقراری این ارتباط می‌شود. جو یکی از منابع غنی ویتامین است. مغزها، دانه‌ها، آووکادو، تخم‌مرغ و گوشت اندام نیز سرشار از ویتامین E هستند.

کندی در بهبود زخم‌ها

خشکی و شکنندگی زخم‌های بهبود یافته قبلی از علائم کمبود ویتامین است که کمبود دریافت آن باعث تاخیر روند بهبودی می‌گردد. ۱۰۰۰ میلی‌گرم مکمل ویتامین C در روز باعث کاهش ۴۰ درصدی زمان بهبودی زخم می‌گردد و استفاده از ۲۰۰۰ میلی‌گرم در روز ویتامین C باعث کاهش ۵۰ درصدی زمان بهبودی زخم می‌گردد. ویتامین C بر سیستم ایمنی تاثیرگذار بوده و باعث افزایش عملکرد سیستم ایمنی می‌گردد.

سلول‌های پوستی و سایر سلول‌هایی که پس از ایجاد جراحت باید خودشان را به منظور شروع فرآیند التیام بازسازی کنند، به ویتامین C و همچنینن ویتامین A و زینک (روی) نیاز دارند که خاصیت ضد میکروبی آن هم بر سرعت بهبودی تاثیرگذار بوده و در جمع‌آوری رادیکال‌های آزاد تاثیر فراوانی دارد، بنابراین در مراحل اولیه بهبود زخم در جراحات ناشی از سوختگی بسیار موثر خواهد بود. مصرف مرکبات مثل گریپ‌فروت و انواع لیموها و نیز سبزیجات دارای برگ سبز مثل اسفناج، آراگولا و کلم‌برگ را در رژیم غذایی باعث تسریع روند بهبود زخم‌ها می‌شود.

احساس اضطراب و افسردگی

ویتامین‌های گروه B از جمله ریزمغذی‌هایی هستند که می‌توانند در خلق‌و‌خو و کسب انرژی افراد تاثیر مثبت و مستقیم داشته و رضایت خاطر، نشاط زندگی و قدرت مبارزه با مشکلات را در انسان افزایش دهند. محققان به این نتیجه رسیدند که برای پیشگیری از بروز علائم افسردگی در بین افراد سالمند لازم است که با مصرف مکمل ویتامین B1 از کمبود آن جلوگیری کرد. در واقع این نخستین بار نیست که اهمیت ویتامین B روی سلامت افراد به خصوص افراد سالمند مورد بررسی و تایید قرار می‌گیرد.

در سال ۲۰۱۱ نیز نتایج بررسی محققان نشان داد میزان ویتامین B1 و B6 بی‌ارتباط با مرگ و میر افراد بالای ۶۵ سال نیست. کمبود این ویتامین به ندرت اتفاق می‌افتد، اما در افراد الکلی، مبتلایان به بیماری کرون یا بی‌اشتهایی ممکن است بروز کند. علائم کمبود ویتامین شامل کاهش حافظه، آشفتگی‌های روحی، افسردگی و اضطراب است. به عنوان منابع غذایی می‌توان مخمر آبجو، پنیر، بادام زمینی، کنجد، برنج قهوه‌ای، آرد سبوس‌دار، جوانه گندم و نان سبوس‌دار، جو و حبوبات (به ویژه نخود) را اسم برد.

بوی بد دهان

گلیکوژن، ماده کربوهیدراتی ذخیره‌ای موجود در کبد و عضلات می‌باشد و نیاسین یا ویتامین B3 در سنتز آن نقش دارد. بوی بد دهان ممکن است از علائم کمبود ویتامین B3 ناشی شود، به ویژه اگر خوب مسواک می‌زنید و نخ دندان استفاده می‌کنید و به‌طور کلی در رعایت بهداشت دهان و دندان کوشا هستید. کمبود ویتامین B3 به ضعیف شدن عملکرد کبد می‌انجامد. کبد روی عملکرد صحیح معده و روده‌ها تاثیر می‌گذارد و به همین دلیل اختلال در عملکرد آن به مشکلات گوارشی و در نهایت بوی بد دهان منجر خواهد شد. این کمبود در افراد الکلی موجب کاهش سطح انرژی می‌شود. بهترین منابع ویتامین B3 غذاهایی است که غنی از پروتئین باشد مانند: مصرف احشا خوراکی، ماهی‌های چرب، دانه‌ی آفتابگردان و سبزیجاتی از قبیل چغندر.

مرتضی صفوی در رابطه با خواص درمانی پاچه گوسفند و گاو اظهار داشت:

پاچه گوسفند در مقایسه با سایر قسمت‌های آن که مورد مصرف غذایی قرار می‌گیرد چربی کمتری دارد و منبع پروتئینی مناسب برای بدن به شمار می‌رود.

 وی افزود:

پاچه گوسفند و گاو به دلیل این‌که حاوی کلسترول بوده مصرف آن بیشتر از دو بار در ماه توصیه نمی‌شود ولی با این وجود نسبت به مغز کلسترول بسیار کمتری داشته و در واقع مصرف آن برای درمان پوکی استخوان و افرادی که مدام دچار شکستگی استخوان می‌شوند، مناسب است.

این متخصص تغذیه با تاکید بر این‌که مصرف مغز گاو و گوسفند به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود، تصریح کرد:

هر مغز گاو و گوسفند به اندازه ۸ تخم مرغ کلسترول داشته بنابراین مصرف آن برای بدن ضرر دارد، البته مصرف مقدار اندک آن در فواصل طولانی برای نوجوانان در حال رشد موردی ندارد.

صفوی با اشاره به این‌که بدن انسان روزانه به ۳ واحد گوشت و پروتئین نیاز دارد، گفت:

زبان گوسفند ۳ واحد و پاچه ۲ واحد پروتئین به شمار می‌رود، بنابراین بیمارانی که کلسترول داشته و یا دچار نقرس هستند نباید از کله‌پاچه استفاده کنند.

 وی افزود:

مصرف آبغوره، نارنج و لیموی تازه به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان همراه کله‌پاچه جذب چربی را کاهش می‌دهد، همچنین بهتر است کله‌پاچه را به عنوان غذای اصلی و در وعده ظهر استفاده کنیم.

این متخصص تغذیه اظهار داشت:

افرادی که عادت دارند هنگام ظهر، وعده ناهار را زودتر میل کنند، بهتر است از مصرف کله‌پاچه برای صبحانه بپرهیزند.

منبع: بیتوته