اوترنت (Outernet) یک رسانه الکترونیکی نوظهور است که در حال گسترش در دنیا بوده و به دلیل نبود امکانات مناسب و زیاد بودن هزینه‌ها، امکان کنترل و فیلترینگ اینترنت در آن وجود ندارد.

اخیرا مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام با ارائه گزارشی در خصوص پدیده جدیدی به نام اوترنت، از ظهور این رسانه الکترونیکی ابراز نگرانی کرده و بر ضرورت مقابله هوشمندانه با این پدیده تاکید کرده است. Outernet از سال ۱۹۹۵ میلادی توسط یک بنیاد خیریه و با هدف ارائه خدمات آموزشی و فرهنگی به کشورهای فقیر، محتوای موجود در اینترنت را جمع‌آوری کرده و در ماهواره‌های خود قرار داد و اکنون نیز پایگاه اطلاعاتی بسیار بزرگی را در اختیار دارد و آن را به رایگان عرضه می‌کند.

این بنیاد خیریه برای توسعه پروژه خود از موسسه‌ها و سایت‌های مختلفی کمک می‌گیرد و نسخه آزمایشی اوترنت را با زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، چینی و عربی راه‌اندازی کرد. مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام با انتشار یک گزارش به معرفی این پروژه پرداخت و اعلام کرد که با راه‌اندازی رسمی اوترنت، عملا کنترل و فیلترینگ اینترنت بی‌معنی خواهد شد؛ به همین دلیل لازم است تا قبل از غافل‌گیری، در خصوص وقوع این پدیده هشدار داد. این پروژه از خارج از جو زمین در حال ورود به کشورهای مختلف جهان است و دستاوردها و پیامدهای مختلف و فرصت‌ها و تهدیدهای فراوانی را به همراه خواهد داشت. به این ترتیب باید اوترنت را به عنوان یک پدیده نوظهور و قابل گسترش در دنیا به رسمیت شناخت و در خصوص مواجهه با آن برنامه‌ریزی کرد.

اوترنت محصولی از شرکت Media Development Investment Fund یا MDIF بوده و با اسامی مختلفی مانند اینترنت رایگان، اینترنت خارج از جو، اینترنت ماهواره‌ای، اینترنت آزاد، اینترنت پرسرعت و اینترنت بدون سانسور شناخته می‌شود. کارگزاران این پروژه معتقدند که بسیاری از بحران‌ها دنیای کنونی، در عدم توسعه کشورهای جهان سوم ریشه دارد و به همین دلیل هدف از اوترنت، توسعه آموزش، تکنیک‌های کشاورزی، گسترش مسائل بهداشتی و حل مشکل اشتغال در جوامع آفریقایی و فقیر است.

در حال حاضر اطلاعات در پروژه اوترنت به صورت یک‌طرفه به کاربران عرضه می‌شود اما ارائه‌دهندگان به سرعت در تلاش هستند تا این روند را دوطرفه کنند تا کاربران نیز امکان تولید محتوا داشته باشند. در این پروژه، کاربران اینترنت می‌توانند با استفاده از دیش خانگی یا دریافت‌کننده‌های مشابهی که این موسسه در اختیارشان قرار می‌دهد، اطلاعات موجود در اینترنت را بر روی دستگاه‌هایی مانند رایانه‌های خانگی، لپ‌تاپ‌ها، تبلت‌ها و تلفن همراه دریافت کنند. هم‌اکنون این پروژه، بخش‌هایی از آمریکا، اروپا و خاورمیانه را تحت پوشش قرار داده و انتظار می‌رود ۴ میلیارد نفر مشارکت‌کننده جدید وارد بازار جهانی شده و از اوترنت استفاده کنند. همچنین سایت‌های معتبری چون ویکی‌پدیا، سی‌ان‌ان و بی‌بی‌سی که محتوای خبری، آموزشی و اطلاع‌رسانی دارند، این پروژه را برای جمع‌آوری محتوای موردنیاز یاری می‌دهند.

فرصت‌ها و تهدیدهای اوترنت

هر یک از رسانه‌های الکترونیکی و فضای مجازی دارای فرصت‌ها و تهدیدهای خاص خود هستند. رسانه‌هایی مانند ماهواره و اینترنت از نظر پیامدهای منفی، ویژگی‌هایی مانند آلودگی اطلاعات، تغییر سبک زندگی، خروج افراد از زندگی طبیعی، تقویت هویت مجازی، کاهش هوشمندی محلی به ازای هوشمندی جهانی، هنجارشکنی اخلاقی و ارزشی دارند و فرصت‌هایی مانند گسترش سواد عمومی، تقویت تعاملات جهانی، دسترسی آسان و ارزان به منابع اطلاعات، کاهش فاصله زمانی و مکانی، تحقق عدالت و تسهیل برخورداری همگانی، هوشیاری اجتماعی و عمومی و بهره‌مندی از ظرفیت‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جهانی را به همراه دارند.

Outernet علاوه بر پیامدهای مثبت و منفی مذکور، از ویژگی خاص کنترل‌پذیری برخوردار است و به دلیل خارج از جو بودن منابع ارسال اطلاعات، هرگونه اطلاعاتی را که تولیدکنندگان بخواهند به مشترکان سراسر جهان عرضه می‌کنند. به این ترتیب امکان محدود کردن و فیلترینگ این رسانه الکترونیکی با امکانات و تجهیزات موجود وجود ندارد. همچنین شبکه‌سازی مشابه اوترنت و فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب به منظور مقابله با آن بسیار پرهزینه است و به همین دلیل برای کاهش تهدیدهای آن باید چاره دیگری اندیشیده شود.

مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام جهت مقابله هوشمندانه و پیشگیرانه با این رسانه نوظهور، راهبردهایی مانند مصون‌سازی، تولید محتوای جذاب و متنوع برای مخاطبان با نیازهای مختلف، مبتنی بر آخرین یافته‌های علمی و پژوهشی و متناسب با فرهنگ و تمدن ایران، اطلاع‌رسانی به گروه‌های مختلف کاربران در خصوص پیامدهای مثبت و منفی و تولید برنامه‌ای آموزشی را مطرح کرده است.