به گفته‌ی دکتر محمد جواد دهقانی، سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، ایران در زمینه‌ی کیفیت تولید علم با صعودی ۱۶ پله‌ای در سال اخیر مواجه بوده که ناشی از روند صعودی افزایش کیفیت تحقیقات در سال‌های اخیر بوده است.
دکتر محمدجواد دهقانی ضمن اعلام پیشرفت چشمگیر ایران در افزایش کیفیت پژوهش‌های خود، در مصاحبه‌اش اعلام کرد:
اولین بند از سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری مرجعیت علمی و فناوری است. هر چند کمیت تولید علم عاملی برای افزایش مرجعیت علمی است، اما مطالعه‌ی کشور ترکیه و مقایسه‌ی آن با جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که کشورها بایستی علاوه بر تکیه بر کمیت تولید علم، مرجعیت علمی را نیز سرلوحه سیاست‌های علمی قرار دهند. از همین‌رو، مرجعیت علمی و فناوری در سیاست‌های کلان علم و فناوری به عنوان اولین بند مورد تاکید قرار گرفته است تا همزمان با افزایش کمیت تولید علم، اهمیت مضاعفی برای کیفیت تحقیقات نیز قائل باشیم. پایگاه استنادی اسکوپوس در سال ۲۰۰۵ تعداد ۱,۸۵۲,۱۶۴ مدرک را نمایه کرده که این تعداد در سال ۲۰۱۴ به ۲,۷۱۹,۱۰۶ مدرک افزایش یافته است.
کمیت تولید علم ۵ برابر شده است
دهقانی در مورد کمیت مقالات نیز اظهار داشته که به موازات افزایش کمیت تولید علم در دنیا، تعداد مدارک بین‌المللی ایران نیز در طول سال‌های گذشته به شکل چشمگیری افزایش یافته است. بررسی اطلاعات پایگاه استنادی اسکوپوس تا همین تاریخ نشان می دهد که کمیت تولید علم کشور در ۱۰ سال گذشته ۵ برابر شده است. جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۵ میلادی تعداد ۸,۱۷۳ مدرک بین‌المللی منتشر کرده که این تعداد در سال ۲۰۱۴ میلادی به ۴۱,۲۶۹ مدرک رسیده است.
سرپرست ISC افزوده است:
کمیت تولید علم تنها در جمهوری اسلامی ایران در حال افزایش نبوده، بلکه گروه قابل ملاحظه‌ای از کشورهای دنیا در این زمینه با یکدیگر در حال رقابت هستند؛ به نحوی که کمیت تولید علم دنیا در ۱۰ سال گذشته ۱.۵ برابر شده است. به صورت همزمان، جمهوری اسلامی ایران نیز سهم خود از کل کمیت تولید علم دنیا را افزایش داده و از همین جهت رتبه‌ی بهتری را کسب کرده است که نشان از توانایی علمی پژوهشگران کشور دارد.
دکتر محمدجواد دهقانی در ادامه ضمن اشاره به این نکته که سهم تولید علم کشور از ۰.۴۴% (چهل و چهار صدم درصد) در سال ۲۰۰۵ به ۱.۵۲% (یک ممیز پنجاه و دو صدم درصد) در سال ۲۰۱۴ افزایش یافته است، عنوان داشته:
رتبه‌ی تولید علم ایران نیز از ۳۴ در سال ۲۰۰۵ به ۱۶ در سال ۲۰۱۴ ارتقاء یافته است. در مقایسه، کشور ترکیه در سال ۲۰۰۵ رتبه ۲۰ تولید علم دنیا را در اختیار داشت و در سال ۲۰۱۴ رتبه این کشور به ۱۹ ارتقاء پیدا کرد. در سال ۲۰۰۵ ترکیه ۱۴رتبه بالاتر از ایران قرار داشت.
کاهش کیفیت تحقیقات در ترکیه
رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST) نیز مقایسه‌ای از روند پیشرفت کیفیت پژوهش در ایران و ترکیه انجام داده و افزوده است:
اما آیا کیفیت تحقیقات کشور نیز در طول سال‌های گذشته بهبود یافته است؟ روند توسعه علمی کشور ترکیه نشان می‌دهد که کیفیت تحقیقات در این کشور یک سیر نزولی داشته است. اصلی‌ترین شاخص پذیرفته شده برای سنجش کیفیت تحقیقات در دنیای علم، استنادها هستند. استناد به معنی سند و مبنا قرار دادن چیزی یا به عبارت دیگر تکیه کردن بر آن است. هر چند انتشار نتایج پژوهش در معتبرترین مجلات بین‌المللی خود نشان‌دهنده‌ی اهمیت پژوهش است، اما تمامی این پژوهش‌ها از لحاظ کیفیت و مرجعیت یکی نیستند. استنادها نشان می‌دهند کدام پژوهش از دیگری بهتر است. یافته‌های علمی جامعه علم بین‌الملل حاکی از آن است که هر چه کیفیت پژوهش بیشتر باشد، تعداد استنادهای آن نیز بیشتر است. رتبه‌ی استنادی کشور ترکیه در سال ۲۰۰۵ برابر با ۲۵ و ایران در همین سال در رتبه ۳۸ قرار داشت. ترکیه در سال ۲۰۰۹ توانست به جایگاه بهتری دست پیدا کند و رتبه ۲۲ دنیا را در اختیار گیرد. در همین سال علیرغم رشد رتبه‌ی استنادی کشور، ایران در جایگاه ۳۰ دنیا قرار داشت. در سال ۲۰۱۴ ترکیه با هفت پله نزول در جایگاه ۲۹ دنیا قرار گرفت؛ اما جمهوری اسلامی ایران با یک حرکت مداوم رتبه ۲۲ استنادی دنیا را در سال ۲۰۱۴ کسب کرد.
بهبود کیفیت تحقیقات در کشور
دهقانی در پایان مصاحبه‌ی خود با اشاره به نتایج مثبت آمارها گفت:
واقعیت‌های ثبت شده در پایگاه استنادی اسکوپوس نشان می‌دهند هر چند رتبه کمیت تولید علم جمهوری اسلامی ایران بالاتر از رتبه کیفیت تحقیقات کشور است، اما پژوهشگران کشور به صورت مداوم در حال بهبود کیفیت تحقیقات در کشور هستند. بر خلاف ترکیه که بیشتر بر کمیت تولید علم تمرکز کرده است، پژوهشگران کشور به کیفیت تحقیقات نیز توجه داشته‌اند.
در نهایت باید خاطر نشان کرد که کسب مرجعیت علمی و فناوری دنیا آن‌چنان‌که در سند سیاست‌های کلان علم و فناوری نیز ذکر شده نیاز به جهاد مستمر علمی دارد و برنامه‌ریزی در جهت بهبود هر چه بهتر وضعیت موجود علاوه بر توجه به کمیت و کیفیت تولید علم، راهبرد مدیریت و هدایت آن در جهت تبدیل به فناوری و نوآوری در جهت رفع نیازهای کشور با توجه به آمایش سرزمین و نوآوری باید محوریت یابد.
